كاروانسراها، اقامتگاه ها، هتل ها چگونه در طول زمان شكل گرفتند ؟
نياز انسان به سر پناه و مامن در طول سفر از روزگاران باستان مورد توجه بوده است ، در ايران در گذشته هاي بسياري دور آثار مظاهري از اين گونه بناها و استراحتگاه ها در بين راه ها بسيار ديده مي شود .كه تعداد فراواني از آن ها را مي توان از نظر شيوه و ساخت اين بناها از شاهكارهاي معماري عصر خود به حساب آورد. به طور مثال هردوت تاريخ نگار يوناني از ساختمان هايي ياد مي كند كه به دست هخامنشيان ميان شوش و سارد بنا شده بود و بناهايي كه با نام كاروانسرا و چاپارخانه از آن ياد مي كردند .
در يك تعريف ساده ، كاروانسرا به ساختمان و محلي اشاره دارد كه كاروان يا قافله را در خود جاي مي دهد. و آنجا اقامت مي كنند. در زمان هاي گذشته قا فله هايي كه به هر دليلي اعم از تجاري ، كاري ، شخصي ، بين شهر هاي مختلف در حركت بودند جهت ا قامت و استراحت خود در اين مكان ها توقف مي كردند.
در واقع كاروانسرا در خاورميانه به مسافرهانه ها يا مهمان خانه هايي مي گويند كه داراي حياط بزرگي بودند و به صورت كوچك و بزرگ ساخته مي شدند ، كه به كاروانسراهاي بزرگ " تيم " مي گفتند وبه اشكال مختلفي با معماري خاص و جايگاه هاي متفاوت آن ها ساخته مي شدند .
از پر رونق ترين دوره ي احداث و رونق كاروانسراها مي توان به دوره صفويه اشاره كرد ، زيرا در اين دوران بود كه شاه عباس يكم با توجه به تدبير خود تصميم به بازسازي و احياي جاده ابريشم گرفت و يكي از الزامات اين كار را احياي كاروانسراها مي دانست . در نوشته هاي تاريخي و گذشته هاي دور از كاروانسرا ها با عناوين مختلفي ياد مي كرده اند مانند رباط ، ساباط ، تيم و .... كه هر كدام از آن ها تعريف جداگانه اي دارند و به اقسام مختلفي تقسيم مي شوند و بسياري از محققان و صاحب نظران معماري كاروانسراهاي ايراني را به خصوص در اين دوره(صفويه) مهم ترين نشانه پيروزي و موفقيت اشتهار معماري ايران به شمار آورده اند.
اما با گذشت زمان وانقلاب صنعتي و استفاده از وسايل نقليه و حمل و نقل آن عصر و همچنين با تعامل انديشه ها ، فناوري ها و دستاوردهاي اقوام مختلف در جهان وتبادل آن ها با يك وديگر تاثير شگرفي بر استفاده از كاروانسراها گذاشته شد به طوري كه ديگر مانند قبل رونق آغازين خود را نداشتند. و كم كم جاي خود را به مسافرخانه ها ، هتل ها ، خانه ها ، كلبه ها و اقامت گاه دادند.
بنا به تعريفي كه انجمن بين المللي بوم گردي در سال (1980) ارائه داده است بوم گردي سفري مسئولانه به مناطق طبيعي است كه از محيط زيست حفاظت مي نمايد و زندگي بهتر و رفاه بيشتري را براي مردم محلي فراهم مي كند. براي رزرو و اجاره اقامتگاه بوم گردي مي‌توانيد از طريق سايت ما اقدام نماييد.
طبيعت گردي با اينكه به مفهوم بوم گردي بسيار نزديك است اما با تمامي معيارهاي بومگردي منطبق نيست. بازديد از طبيعت با تله كابين و به طور كلي استفاده از تجهيزات مدرن با اينكه ممكن است آسيب كمتري هم به محيط برساند ولي ارتباطي درگيرانه و مملوس با طبيعت وجود ندارد. و نمي توان اصطلاح بوم گردي را به آن نسبت داد. طرح بوم گردي درواقع يك ايده و طرح كارآفريني است كه مي تواند ، يك منبع پايدار براي اشتغال و رزق و روزي روستائيان و بوميان محلي باشد. و حفظ و حراست از منابع طبيعي و جذابيت هاي آن براي گردشگري حياتي بوده و در صورتي كه با احداث اقامتگاه هاي بوم گردي به طبيعت و آثار فرهنگي بي توجهي نشود ، شاهد افزايش آمار ورود جهانگردان ، افزايش اشتغال و در نهايت رشد اقتصادي خواهم بود. و همچنين اگر اقامتگاه هاي بوم گردي فاقد نظارت سازمان ها و نهادهاي ذينفع باشد اثرات منفي آن به طبع زياد خواهد بود چرا كه اگر افراد غير متخصص و يا اشخاصي غير بوميان محلي اقدام به احداث اقامتگاه كنند امكان دارد كه گردشگران با مشكلات فراواني مواجه شوند و سرمايه گذاري آن در اين بخش موفق نخواهد بود .
به اين ترتيب مي توان نتيجه گرفت موقعيت اقامتگاه بوم گردي مناسب گردشگران زماني موفق خواهد بود ؛ كه مكان آن اقامتگاه از لحاظ مشهور بودن و تعداد جذب گردشگر با مديريت افراد كاربلد و متخصص به درجه بالايي رسيده باشد . يكي از تفاوت هاي اقامتگاه هاي بوم گردي با هتل نيز در اين است كه هتل به همراه نظارت مسئولين در هتل مقصد و هدف هيچ كدام از مسافران اقامت شده مشخص نيست . در حقيقت مسافران هتل ها باري اقامت گذرا ممكن است يك يا چند شب را در آن جا بمانند اما در اقامتگاه هاي بوم گردي قصد مسافر و نيت وي كاملا مشخص است و سطح ارتباط و تعامل بين مسافران و مسئولين اقامتگاه بسيار نزديك و توام با همدلي است . در صورتي كه در هتل مسافر ممكن است هيچ گونه همدلي با كادر و مديريت هتل نداشته باشد .
حتي در زمينه غذا و خيلي موارد ديگر زيرا مسافران در اقامتگاه هاي بومگردي بيش تر با آداب ، رسوم و فرهنگ اقوام مختلف و سنت هاي آن ها آشنا مي شوند.
تا اواسط دهه 1700 اصطلاح هتل براي اقامت در اروپا استفاده مي شد و اولين آژانس مسافرتي توسط "توماس كوك" در انگلستان در اواسطه دهه 1800 ميلادي افتتاح شد همراه با انقلاب صنعتي در سال 1760 اين تور يك بليط راه آهن و يك سفر ارائه مي داد بعد از آن كم كم شروع به ساختن مسافرخانه ها و هتل هاي ديگردر جاهاي مختلف كرد. و بعد از آن به مرور زمان شهرهاي مانند ايتاليا ، فرانسه ، آمريكا ، هند و غيره شروع به ساختن كردند تا جايي كه تري مونت در بوستون اولين هتل لوكس در مركز شهر بود كه داراي امكاناتي چون توالت اختصاصي ، قفل درب اتاق و منوي غذا بود و بعد از آن هتل ها در هر شهر و كشوري در جهان يكي پس از ديگري ساخته شدند. تا قرن بيستم كه آغاز دوراني بود كه هتل هاي جديد و معتبر با سرعت شروع به كار كردند به ويژه در خاورميانه كه به دليل وجود طلاي سياه در كشورهاي خاورميانه نظر تمامي تجار جهان را به خود جلب كردند و همين امريكي از عواملي بود كه باعث توسعه ي صنعت هتلداري و گردشگري در آسيا و خاورميانه،جهان شد.و امروزه صنعت هتلداري به شكل امروزي نتيجه ي قرن ها رشد فرهنگي و اجتماعي در طول زمان است. چرا كه باعث شد اين صنعت در كنار صنعت گردشگري به يكي از قديمي ترين تلاش هاي تجاري در جهان تبديل شود. و به رشد و توسعه روز ا فزون برسد .
منبع : كاروانسراها چگونه شكل گرفته اند مجله چتراتا