برخي از معروفترين بازارهاي سنتي ايران
اغلب بازارهاي ايران به صورت خطي شكل گرفته‌اند و با اهميت‌ترين مسير با حجره‌هاي اطرافش، راسته اصلي بازار قلمداد مي‌شوند و در امتداد راسته اصلي، اصناف و مشاغل معتبر قرار مي‌گرفتند.توسعه و گسترش بازار در معابر و مسيرهاي فرعي موجب به وجود آمدن راسته‌هاي فرعي مي‌شدند. فراواني راسته‌هاي فرعي به رونق فعاليت‌هاي اقتصادي بستگي داشت. اغلب، هر راسته فرعي مختص يك صنف مشخص بوده است.دالان معمولاً در بازارهاي سنتي عملكرد ارتباطي بين راسته‌هاي بازار با يك فضاي معماري را داشته است. حجره )دكان(، كاروانسرا، تيمچه و قيصريه نيز از فضاهاي معماري بازار به شمار مي‌روند.
بازار تبريز
شهر تبريز از گذشته محل تبادلات فرهنگي و تجاري بوده و يكي از مهم ترين مراكز تجاري در جاده ابريشم محسوب مي شود. جايگاه و اهميت تبريز در تجارت و كسب و كار، ايجاب كرده بازاري بزرگ و مراكزي براي مبادله، فروش و انبار كالاهاي شرقي و غربي به وجود آيد. مجموعه بازار تاريخي تبريز يكي از مهم ترين مراكز تجاري در جاده ابريشم محسوب مي شود . بازار تبريز شامل مجموعه اي از ساختارهاي به هم پيوسته،سر پوشيده ، ساختمان هاي آجري و فضاهاي محصور براي عملكردهاي مختلف است. بازار بزرگ تبريز نزديك به سه سده قبل و بعد از زمين لرزه ي تاريخي تبريز در سال 1193 قمري به وسيله ي "نجفقلي خان دنبلي" كه در واقع در آن زمان حاكم وقت تبريز بود بازسازي شده است.اسناد و دست نوشته ها چيزي از تاريخ بناي اين مجموعه به صورت مشخص يعني دقيق نگفته است و در واقع تاريخ بناي اين مجموعه مشخص نيست اما بسياري از جهان گرداني كه از قرن چهارم هجري تا دوره قاجاريان از اين بازار بازديد كرده اند، درباره اين بازار اطلاعاتي ارائه نموده اند.اين بازار مساحتي حدود يك كيلومتر مربع، دارد كه در مردادماه سال 1389 خورشيدي در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيده است. بازار تاريخي تبريز در ميانه يك چهارضلعي واقع شده است كه از شرق به عالي قاپو (كاخ هاي وليعهد نشين در شهر ) از غرب به مسجد جامع و شمال به بخش هايي از رودخانه ميدان چايي مي رسد اين رودخانه بازار را از هم جدا مي كند بخش شمالي و جنوبي بازار به وسيله پل چوبي به هم وصل مي شوند البته بخش شمالي به دلايلي رونق خود را از دست داده نقش پايدار بازار تبريز در طرح ساختار آن و در ساختمان هاي معماري يكپارچه و متنوع، منعكس شده است كه نمونه اوليه برنامه ريزي شهري ايران بوده است. ميتوانيد با اجاره و رزرو اقامتگاه در تبريز ، اقامتي لذتبخش در اين شهر داشته باشيد.
بازار قيصريه اصفهان
وقتي صحبت از بازار اصفهان به ميان مي آيد، بازار اطراف ميدان نقش جهان به فكر بسياري از ما خطور مي كند. اما بازار اصلي شهر اصفهان، بازار قيصريه نام دارد كه ورودي آن در ميدان امام قرار گرفته است. اگر دلتان مي خواهد خريد كردن از فروشگاه هاي سوغاتي توريستي را كنار بگذاريد و از جايي خريد كنيد كه قيمت هاي بهتر و اجناس بهتري دارد، بهتر است سري به قيصريه بزنيد و طعم واقعي خريد را بچشيد. توصيه مي شود كتابهاي راهنما و نقشه ها را رها كنيد و به خودتان اجازه گم شدن در اين بازار بزرگ را بدهيد. حتما به هر كوچه و فروشگاه سرك بكشيد تا بهترين اجناس و بزرگترين رازهاي معماري اين مورد از معروف ترين بازارهاي ايران را كشف كنيد. اگر تمايل به سفر به اين شهر را داريد ميتوانيد با اجاره و رزرو اقامتگاه در اصفهان قبل از سفر، از سفر خود لذت بيشتري ببريد.
بازار وكيل شيراز
در ميان اين همه ابنيه اي كه در تاريخ معاصر شيراز مشاهده مي شود، بازار وكيل، همچون گوهري تابناك بر تارك هنر و معماري شيراز مي درخشد. گفته شده كه شروع ساخت آن از سال ۱۱۳۶ هجري شمسي آغاز شد و حدود بيست سال نيز به طول انجاميد.پس از ساخت بازار وكيل، قلب تجاري شيراز در اين محل مي تپيد و همچنان نيز ادامه يافت. در دوره هاي متفاوت، تغييرات و تعميرات اساسي در كالبد بازار وكيل صورت گرفت. مثلا در سال ۱۳۱۵ هجري شمسي، با احداث خيابان زند، ارتباط راسته شمالي با دامه خود تا چهار سوق بزرگ بازار قطع گرديد و بخشي از راسته شمالي شامل ۸ طاق و كاروانسراي قوامي و قسمتي از كاروانسراي روغني به ناچار تخريب شد. بازار وكيل، معماري خاصي دارد كه از اهميت بسزايي برخوردار است و دانشجويان هنر و معماري، معمولا به عنوان مطالعه موردي (case study) از بافت و طرح و نقش اين بازار در مقالات و گزارشات كيفي خود استفاده مي كنند. اين بازار در مساحتي به وسعت بيست و يك هزار متر مربع بنا شده و همچون بسياري از بازارهاي سنتي كشور، اندروني دارد.بهترين معماران وقت در طراحي و ساخت بنا به كار گرفته شده اند و گفته شده كه طرح كلي آن، اقتباسي از بازارچه اصفهان و بازار قيصريه است. بنابراين مشاهده عناصر معماري صفويان در بازار وكيل خيلي سخت نيست. مصالحي كه در بازار استفاده شده، گچ و آهك بوده كه روي پايه هاي از تخته سنگ هاي تراشيده بنا شده اند. يكي از جذاب ترين بخش هاي بازار وكيل را بايد سراي مشير دانست كه از آن به گلشن بازاري زيبا نيز ياد مي كنند. در جوار بازار وكيل قرار دارد و البته جزيي از بازار وكيل نيست. اين سرا در سال ۱۳۴۵ هجري شمسي به فهرست آثار ملي شيرازي ها اضافه شد. براي اجاره و رزرو اقامتگاه در شيراز از طريق سايت چتراتا اقدام نماييد.
جمعه بازار تهران
اگر در جستجوي گنجينه هاي قديمي هستيد، از عتيقه و اشياي قديمي خوشتان مي آيد و دوست داريد هنرمندان خلاق محلي را حمايت كنيد، بهترين جا براي رفتن در يك صبح دل انگيز روز جمعه، جمعه بازار تهران است. اين مجموعه از ساعت هشت صبح جمعه تا ساعت پانزده به روي عموم باز است. اين بازار در حقيقت يك پاركينگ پنج طبقه عظيم بوده كه فروشنده هاي محلي در آن به خريد و فروش مشغول هستند. هر كسي مي تواند با پرداخت مبلغي كم، يك غرفه در اين مورد از معروف ترين بازارهاي ايران داشته باشد.اين مورد از ديدني ترين بازارهاي ايران، مكاني عالي براي طراحان جوان است كه آثار خود را به نمايش بگذارند. همچنين، يك مكان فوق العاده براي پيدا كردن اجناس عتيقه ايراني با قيمت منناسب است. همه در اين مكان به چانه زدن بر سر قيمت ها مشغول بوده و بطور كل، قيمت ها پايين تر از نقاط ديگر تهران هستند. اگر قصد داريد روز جمعه را در تهران بگذرانيد، بهتر است صبح خيلي زود به اين بازار رفته و قبل از اينكه خيلي شلوغ شود، از آن بازديد كنيد.
بازار سنتي بندرعباس
اينجا يك ضلعش به دريا مي‌رسد و ضلع ديگرش به بلوار امام خميني. در بازار سنتي بندرعباس همه چيز پيدا مي‌شود. انواع غذاهاي دريايي و خوراكي‌ها و نوشيدني‌هاي معروف خارجي را اينجا با قيمت خيلي كمتر مي‌خريد.بازار بندرعباس يك بخش هم دارد كه به آن بازار تركها مي‌گويند. در بازار تركها لباس و اينجور چيزها فروخته مي‌شود.لوازم خانگي، تنباكو، ادويه‌فروشي و پارچه‌فروشي هم در بازار قديمي بندرعباس مي‌بينيد. بعضي مغازه‌ها لباس محلي بندرعباسي مي‌فروشند.
بازار سنتي قزوين
بازار قزوين يكي از زيباترين بازارهاي سنتي ايران و يكي از ديدني‌ترين مكان‌هاي توريستي شهر قزوين است. بازاري كه قدمتي هزار ساله دارد و روزي اهميتي فوق‌العاده در تجارت بين‌المللي ايران داشته است. شاهكاري از معماري عصر صفوي و دوره قاجار و نمادي همه چيز تمام از بازارهاي سنتي ايراني. خلاصه اينكه اگر مي‌خواهيد سفرتان به قزوين كامل بشود نبايد از كنار گشت و گذار در اين بازار، ديدن از زيبايي‌هاي معماري و هنري‌اش و لذت خريد كردن به سبك قديمي‌ها بگذريد. معماري بازار قزوين يادآور معماري بازار شهرهاي اصفهان و شيراز است و تركيبي زيباست از معماري دوران صفويه و دوران قاجاريه. اين بازار بزرگ كه در طي سال‌ها توسعه و تغيير يافته است امروزه حدود ۱۴ هكتار مساحت دارد و از بخشهاي مختلفي تشكيل شده كه هر يك متعلق به صنف خاصي است. تزئينات بي‌نظير معماري اين بازار بيشتر تركيبي از كار با آجر و كاشي‌كاري است. اين بازار در زمان‌هاي قديم داراي بخش‌هايي بوده كه تعدادي از آن ها امروز ديگر از بين رفته‌اند. از جمله بازارهاي مشهور مجموعه بازار سنتي قزوين مي‌توان به بازار علاقه‌بندها، بزازها، نجارها، خراط‌ها، پوست‌فروش‌ها، پالان دوزها، ريسمان‌سنج‌ها، پنبه‌فروش‌ها، آهنگران، زرگرها، چيتگرها، علاف‌ها، حلبي‌سازها، گيوه‌كش‌ها و … اشاره كرد.
بازار بزرگ كاشان
اگر عاشق معماري قديمي و سنتي ايراني هستيد، حتما به بازار قديمي كاشان سر بزنيد. اينجا از جاهاي ديدني كاشان و بهترين بازارهاي سنتي ايران است.در بازار كاشان كاشي كاري‌هايي مي‌بينيد كه در كمتر بازاري در ايران مي‌شود مثلشان را ديد.يك رستوران هم در بازار هست كه قبلا حمام سنتي بوده و حالا غذاهاي محلي كاشان مثل گوشت لوبيا را به مشتري‌هايش مي‌دهد.
تيمچه امين الدوله در بازار كاشان از بهترين جاهاي بازار به شمار مي‌آيد. به تيمچه ملك التجار هم كه برويد، معماري سنتي كاشان را مي‌بينيد.
بازار قم
بازار قم يكي از قديمي ترين بازارهاي ايران است كه يادگار عصر مغول‌هاي ايلخاني و سلجوقي است. البته بناي بازار در دوره‌هاي مختلف مورد بازسازي قرار گرفت. سبك معماري بازار قم به روش معماري كويري است. اگر از منطقه مرتفعي به بازار قم نگاه كنيد فكر مي‌كنيد به يزد رفته‌ايد. كنبدهاي خشت و گلي و بادگيرهاي سر به آسمان برداشته نشان از دقت و الهام‌گيري از معماري كويري ايران دارد.گنبدها و بادگيرها وظيفه تامين نور و تهويه هواي بازار را بر عهده داشته و همچنين پنجره‌‍‌ها و روزنه‌هايي كه بر ديوارها تعبيه شده در طول روز نور را در راسته بازار هدايت مي‌كند.بازار سرپوشيده قم جلوه نويي از معماري ايراني است زيرا اين بنا از دوره‌هاي مختلف تاريخ ايران نشانه‌هايي را در دل خود دارد. از دوره ايلخانان تا به امروز حكومت‌هاي زيادي در ايران بر سر كار آمده و در هر دوره نيز اين بنا دستخوش مرمت و تغيير كشته است. به نوعي بازار قم قصه‌هاي فراواني را از تاريخ ايران درددل خود دارد تا براي شما بازگو كند.بازار قم داراي دو راسته سرپوشيده است كه بر فراز آن دو گنبد قرار گرفته كه روزه‌هايي مدور دارد. جنس بناي بازار قم از گل، خشت، سنگ و آجر است كه به نظر مي‌رسد هر كدام از اين مصالح مربوط به دوره خاصي از تاريخ باشد. بازار قم داراي كاروان‌سراهايي است كه كاروان‌ها خستگي راه را در آن‌جا بر زمين مي‌گذاشتند.به بخشي از بازار قم بازار نو گفته مي‌شود كه در عصر قاجارهاي ايران گسترش يافته و اغلب پيرامون مسجد قرار دارند. بازار قديمي يا كهنه نيز در جوار بازار نو وجود دارد. هر كدام از اين دو بخش حدود يك كيلومتر طول داسته و به شكل خطي يا طولي بنا شده‌اند. در مجموع اين دو بخش داراي ده مسجد هستند كه هر كدام از آن‌ها هنوز هم نمازگزاران زيادي را در خود جاي مي‌دهد.در قديم اين بازار شامل سه تيمچه مي‌شد كه در دوران اخير با گسترش شهر قم دو تيمچه از بين رفته و تيمچه باقي‌مانده بزرگترين آن‌هاست كه داراي دوازده غرفه است و ارسي‌هاي زيباي آن هنوز نور به زير پاي رهگذران مي‌ريزد. مقرنس‌هاي گچي كه قنديل‌وار زير گنبدها تعبيه شده چشم‌هاي شما را به ميهماني طرح و نقش‌ها دعوت مي‌كند.
بازار بزرگ تهران
تهران پايتخت امروز ايران يكي از بزرگترين و مهمترين بازارهاي آسيا را در دل خود دارد كه با نام بازار بزرگ تهران شناخته مي‌شود. بازار بزرگ تهران يادگار دوره صفويان ايران است كه يكي از بزرگترين و قديمي ترين بازارهاي ايران محسوب مي‌شود. بازار بزرگ تهران از حيث شلوغي و بزرگي بي‌همتاست.بازار بزرگ تهران از انبارها، مغازه‌ها و نمايندگي‌هاي شركت‌هاي بزرگ ايراني و خارجي تشكيل شده كه مهمترين مركز تجاري ايران است. ساختار معماري آن تركيبي از دوره‌هاي صفويه و قاجار است كه در دوره اخير نيز دستخوش تغييرات بسياري شده.شاه طهماسب صفوي پس از سفر به ري به تهران آمده و دستور احداث حصاري را مي‌دهد كه تهران را احاطه مي‌كرد كه بعدها بازار در اين مكان احداث شد. در دوره حكومت ناصرالدين شاه قاجار ورودي اصلي بازار بزرگ تهران بنا نهاده شد و در اين دوره بازار تهران گسترش زيادي يافت.
بازار تهران علاوه بر ارزش تاريخي و معماري نقش زيادي در اتفاقات سياسي دوران اخير داشته و تصميمات مهم كشوري به وسيله بازاريان قديم در بازار تهران گرفته و اجرا مي‌شد. بازار امروز تركيبي از چهره سنتي و مدرن است و كالاهايي متنوعي اعم از خوراكي و پوشاك و زيورآلات گرفته تا فرش و انواع صنايع دستي در آن عرضه مي‌شود.قهوه‌خانه كه جزو جدانشدني فرهنگ ايرانيان است در بازار تهران از اهميت و توجه خاصي برخوردار استو قهوه‌خانه‌هاي بسياري در بازار بزرگ تهران وجود دارد كه علاوه بر چاي و ساير نوشيدني‌ها، غذاهاي سنتي مانند ديزي و آب‌گوشت را عرضه مي‌كنند. همچنين رستوران‌هاي زيادي كه قدمت بسيار زيادي دارند در بازار بزرگ تهران هنوز عطر كباب و برنج‌شان در پياده‌روها را مي‌افتد.بخشهاي ديدني ديگر بازار بزرگ تهران مساجد، حسينيه‌ها، زورخانه و گرمابه‌هاست كه از هنر و معماري بومي ايران سرشاراند. در محوطه مياني بازار پياده‌رو سنگفرش و جوي آب وجود دارد كه طرفين اين راسته‌ها درهتاني كاشته شده. در دو طرف ساختمان بازار حجره‌ها و ستون‌ها صف كشيده‌اند و بخشي از پياده‌روها مسقف شده است.در فضاي دورني بازار گنبدها، نورگيرها و ارسي‌هاي زيادي وجود دارد كه به شما گوشزد مي‌كند كه بازار بزرگ تهران يك جاي معمولي نيست. چارسوق كوتاهي كه تزئينات گچي دارد در كنار مسجد بازار واقع شده كه گنبدي بر روي آن قرار گرفته كه نشان از معماري ديرينه ايراني دارد.
سبزه ميدان يكي ديگر از بخشهاي ديدني بازار بزرگ تهران است كه از قديم تجمعات سياسي در آن‌جا برگزار مي‌شد و در جنوب آن نيز سردر زيبايي وجود دارد كه به تيمچه مهديه منتهي مي‌شود كه گنبدهاي ضربي آن از دور به پيشواز شما مي‌آيند. تيمچه حاجب‌الدوله نيز شما را به ضيافت گنبدها و نورگيرها فرا مي‌خواند كه بر ستون‌هاي سنگي محكم ايستاده و هيبت خاصي دارد.در طرفين تيمچه حجره‌هاي دو طبقه قرار گرفته و بر سردر هر حجره كاشيكاريهاي قديمي ديده مي‌شود و در بالاي آن نيز طاق‌نماهاي هشتي جا خوش كرده تا به زيبايي يكي از قديمي ترين بازارهاي ايران بيفزايد.
بازار طلاي يزد
بازار طلاي يزد يا همان بازار زرگرها در اين شهر، بخش كوچكي از بازار مشهور خان بوده و بويژه در ميان زنان محلي محبوبيت بسيار زيادي دارد. طلاي ساخته شده در شهر يزد دست ساز و ارزشمند است. اين طلا معمولا بسيار زرد بوده كه ممكن است باب سليقه هر كسي نباشد. اما، اگر به خريد جواهرات دست ساز علاقمند هستيد، فروشگاه طلاي خيراللهي قديمي ترين فروشگاه اين بازار بوده كه شهرت و آوازه بسيار خوبي هم دارد.
بازار رشت
شهر رشت و استان گيلان بطور قطع و بدون شك، پايتخت غذايي كشورمان ايران بشمار مي روند. بنابراين، جاي شگفتي ندارد كه بازار رشت در ميان بهترين بازارهاي خوراكي با خوش طعم ترين خوراك و محصولات غذايي در ايران جاي گرفته است. در اين بازار همه چيز از غذاي دريايي؛ تا چاي و سبزيجات تازه يافت مي شوند اما، قسمت ترشي ها، زيتون ها و مخلفات از محبوب ترين بخشهاي اين بازار هستند. توصيه مي كنيم حتما سري به اين مورد از مهمترين بازارهاي ايران بزنيد و تا مي توانيد خريد كنيد. براي رزرو و اجاره اقامتگاه در رشت ميتوانيد از طريق سايت چتراتا اقدام نماييد.
بازار تاريخي ري
بازار تاريخي ري از قديمي ترين بازارهاي ايران است كه از عهد صفويان همچنان صلابت خود را حفظ كرده است. بازار تاريخي ري از دوراسته اصلي تشكيل شده كه در چارسوق گنبدي به هم مي‌رسند. در اصطلاح معماري به اين‌گونه بازارها، بازار صليبي يا چليپايي گفته مي‌شود. جنس اين بنا از آجر و گا و خشت است.همانطور كه گفته شد تجار هندي از ديرباز بازار ري را مورد توجه قرار داده و ادويه و دارو و انواع روغن را براي فروش به بازار تاريخي ري مي‌آوردند. بازار ري به بازار ادويه مشهور بوده و همچنان نيز كهنسالان اين بازار را عطر ادويه‌هايش به ياد مي‌آورند.بازار لوازم و وسايل مذهبي مانند تسبيح و مهر و سجاده و انواع عطر در بازار ري گرم است. عرقيات، شيريني‌جات، انواع سوهان و خشكبار هميشه به عنوان سوغات و تبرك به فروش مي‌رسد. همچنين پوشاك، گليم و فرش و نقره‌جات نيز از ديگر صنايعي است كه در بازار تاريخي ري به وفور يافت مي‌شود.در مجاورت بازار تاريخي ري بازار نو وجود دارد كه به باراز بزرگ ري نيز مشهور است. بازار نو به معماري و ساختاري مدرن بنا شده و شكلي كاملا امروزي دارد اما در بسياري از جاهاي آن از شاخصه‌هاي معماري بومي الهام گرفته‌اند.
منبع: مجله چتراتا